Luật Bảo Hiểm Xã Hội (Sửa Đổi) Tại Việt Nam: Những Điểm Mới Quan Trọng & Lời Khuyên Cho Người Lao Động
Hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) đóng vai trò trụ cột trong chính sách an sinh xã hội của Việt Nam, với mục tiêu bảo đảm thu nhập cho người lao động khi họ mất khả năng lao động do tuổi tác, bệnh tật hoặc các yếu tố khách quan khác. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, tình trạng rút BHXH một lần diễn ra phổ biến, làm suy giảm tính bền vững của quỹ bảo hiểm và tạo ra nhiều rủi ro cho hệ thống an sinh quốc gia.
Trước thực trạng này, Luật BHXH sửa đổi (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) gần đây đã thu hút sự quan tâm lớn từ người lao động tại Việt Nam, đưa ra các điều chỉnh quan trọng nhằm hạn chế việc rút BHXH một lần, đồng thời tăng cường tính dài hạn của quỹ bảo hiểm. Theo đó, quyền lợi rút BHXH một lần sẽ bị siết chặt, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt như mắc bệnh hiểm nghèo hoặc định cư lâu dài ở nước ngoài. Tuy nhiên, những người đã tham gia BHXH trước thời điểm này vẫn có quyền lựa chọn rút BHXH một lần theo quy định cũ.
Những Điểm Mới Quan Trọng Trong Luật BHXH (Sửa Đổi)
1.Thay đổi về quyền lợi rút BHXH một lần
Trước ngày 1/7/2025: Người lao động vẫn có quyền rút toàn bộ BHXH một lần nếu đáp ứng các điều kiện sau:
- Đã chấm dứt việc tham gia BHXH
- Sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện
- Có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm
- Có đề nghị được hưởng BHXH một lần
Sau ngày 1/7/2025: Việc rút BHXH một lần sẽ bị hạn chế. Tuy nhiên, người lao động vẫn có thể rút BHXH một lần trong một số trường hợp đặc biệt, bao gồm:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH
- Ra nước ngoài để định cư
- Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS
- Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên
- Người khuyết tật đặc biệt nặng…
2. Mục tiêu của chính sách
- Bảo đảm an sinh xã hội bền vững, đảm bảo thu nhập dài hạn cho người lao động khi về già.
- Ổn định quỹ BHXH, tránh tình trạng nhiều người rút một lần, dẫn đến thiếu hụt nguồn chi trả lương hưu trong tương lai.
- Hạn chế tình trạng người lao động mất quyền lợi khi không có thu nhập ổn định lúc nghỉ hưu.
3. Phân tích tác động đa chiều của chính sách
3.1. Tác động kinh tế vĩ mô
- Ổn định tài chính quỹ BHXH: Việc hạn chế rút BHXH một lần giúp đảm bảo khả năng chi trả lương hưu dài hạn, tránh nguy cơ quỹ cạn kiệt do áp lực chi trả trước thời hạn.
- Giảm gánh nặng ngân sách nhà nước: Nếu tỷ lệ rút BHXH một lần giảm, ngân sách nhà nước sẽ ít phải bù đắp vào hệ thống an sinh trong tương lai, giảm áp lực tài chính công.
- Tăng tỷ lệ tham gia BHXH dài hạn: Khi người lao động không thể rút BHXH một lần, họ buộc phải duy trì đóng bảo hiểm lâu hơn, góp phần gia tăng tính bền vững của hệ thống.
3.2. Tác động lên thị trường lao động
- Gia tăng động lực duy trì việc làm chính thức: Do không thể rút BHXH một lần, người lao động có thể ưu tiên làm việc trong khu vực chính thức để tiếp tục hưởng các quyền lợi an sinh.
- Nguy cơ gia tăng lao động phi chính thức: Một số lao động có thể chọn rời bỏ hệ thống BHXH và chuyển sang làm việc tự do để tránh việc đóng bảo hiểm mà không được rút ngay. Điều này có thể làm giảm tỷ lệ tham gia BHXH trong ngắn hạn.
- Tác động đến nhóm lao động trẻ: Những người lao động trẻ có xu hướng thay đổi công việc thường xuyên có thể không muốn tham gia BHXH vì họ không thể tiếp cận khoản tiền này ngay lập tức.
3.3. Tác động đến người lao động
✅ Lợi ích dài hạn:
✔️ Đảm bảo người lao động có thu nhập ổn định khi về hưu, giảm nguy cơ rơi vào nghèo đói sau khi rời bỏ thị trường lao động
✔️ Giữ lại quỹ BHXH giúp đảm bảo ổn định tài chính quốc gia và tăng cường hệ thống an sinh xã hội.
✔️ Lương hưu kết hợp với bảo hiểm y tế giúp người lao động có cuộc sống tốt hơn khi về già.
❌ Hạn chế ngắn hạn:
⚠️ Người lao động có thể gặp khó khăn tài chính nếu cần tiền gấp nhưng không thể rút toàn bộ BHXH.
⚠️ Một số người có thể mất động lực đóng BHXH nếu không thấy lợi ích tức thời, có nguy cơ gia tăng tình trạng người lao động bỏ BHXH và tìm kiếm giải pháp tài chính khác.
⚠️ Gia tăng tình trạng rút BHXH trước thời điểm luật mới có hiệu lực, gây áp lực lớn lên quỹ bảo hiểm trong giai đoạn chuyển đổi.
Chiến lược ứng phó của người lao động trước ngày 1/7/2025
Trước khi quy định có hiệu lực, người lao động nên tính toán kỹ lưỡng để đưa ra quyết định phù hợp:
- Cân nhắc tài chính cá nhân: Nếu có điều kiện tài chính ổn định, tiếp tục đóng BHXH để hưởng lương hưu sẽ là lựa chọn tối ưu. Nếu gặp khó khăn, có thể cân nhắc rút BHXH một lần trước khi quy định mới có hiệu lực.
- Tìm hiểu chi tiết về chính sách BHXH mới: Hiểu rõ cách tính lương hưu, quyền lợi bảo hiểm y tế để có kế hoạch phù hợp.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia tài chính hoặc cơ quan BHXH nhằm hiểu rõ quyền lợi của mình và có kế hoạch tài chính phù hợp với bối cảnh mới.
Kết Luận
Việc điều chỉnh chính sách BHXH là một bước đi chiến lược nhằm củng cố nền tảng an sinh xã hội của Việt Nam, đảm bảo tính bền vững của quỹ bảo hiểm và giảm thiểu nguy cơ tài chính cá nhân trong dài hạn. Tuy nhiên, chính sách này cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt đối với người lao động có nhu cầu tài chính trước mắt hoặc chưa nhận thức rõ lợi ích của BHXH trong tương lai.
Do đó, trong giai đoạn chuyển đổi, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người lao động để nâng cao nhận thức về lợi ích của BHXH, đồng thời tạo ra các cơ chế linh hoạt nhằm hỗ trợ lao động trong quá trình thích nghi với chính sách mới.
